ΣΤΙΓΜΑΤΑ

Ποτέ δεν θα ξαναδείς / το χρώμα τ’ ουρανού / δε θ’ ακούσεις ποτέ / τον ήχο των χρωμάτων.
Σαν βολίδα προχωρείς στο χάος. / Στερνή φορά ας ακουστεί μες στη σιωπή / το τραγούδι της Γης.
Πριν τελικά τυλιχτώ στο χάος / ένα «γειά σου» θα πω στη ζωή.

^{ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΓΗΣ (1980)}

Γιάννης Πάνου (επιμ. Αριστοτέλης Σαΐνης) • Οκτώβριος 2021
Oδυσσέας Ελύτης (επιμ. Ιουλίτα Ηλιοπούλου) • Νοέμβριος 2021
Ένας Χάρτης της Κίνας (επιμ. Γιώργος Χουλιάρας) • Δεκέμβριος 2021
Νίκος Γκάτσος (επιμ. Αγαθή Δημητρούκα) • Ιανουάριος 2022
Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ (επιμ. Γιώργος Βέης) • Φεβρουάριος 2022
Άγγελος Σικελιανός (επιμ. Αθηνά Βογιατζόγλου) • Μάρτιος 2022
Μάτση Χατζηλαζάρου (επιμ. Χρήστος Δανιήλ - Άντεια Φραντζή)
Γιώργος Ιωάννου (επιμ. Αντιγόνη Βλαβιανού-Έλενα Χουζούρη)
Τζέιμς Τζόις (επιμ. Άρης Μαραγκόπουλος)
Τζον Άσμπερι (επιμ. Βασίλης Παπαγεωργίου)
Έλλη Σκοπετέα (επιμ. Δημήτρης Σταματόπουλος)
OULIPO (επιμ. Αχιλλέας Κυριακίδης)
Γλώσσα (επιμ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης)

————
Μετάφραση: Aχιλλέας Κυριακίδης
————

1.

Δάσκαλος: Η σοφία, παιδί μου, δεν έρχεται με την εμπειρία.
Μαθητής: Το λέτε από εμπειρία;
Δάσκαλος: Φοβάμαι πως ναι.

2.

Μαθητής: Αν ο τρελός νομίζει ότι είναι σοφός και ο σοφός ξέρει ότι είναι τρελός, ποια είναι η διαφορά τους;
Δάσκαλος: Αυτή τη στιγμή, ενάμισι μέτρο.

3.

Μαθητής: Για τον τυφλό, το πουλί κελαηδάει. Για τον κουφό, το πουλί πετάει. Ποιο είναι το σωστό, κύριε;
Δάσκαλος: Ρώτα τον μουγκό.

4.

Μαθητής: Υπάρχουν ερωτήσεις που απαγορεύονται;
Δάσκαλος: Δεν το ξέρω, παιδί μου, γιατί όλες μου οι απαντήσεις επιτρέπονται.

5.
Μαθητής: Ποιο είναι το μυστικό του ζεν, κύριε;
Δάσκαλος: Πότε είσαι το μυγάκι, πότε το παρμπρίζ.

6.

Μαθητής: Πώς μπορείς να παίξεις ένα παιχνίδι που δεν ξέρεις τους κανόνες του;
Δάσκαλος: Πες μου έναν αριθμό από το ένα ώς το τρία.
Μαθητής: Τρία.
Δάσκαλος: Τέσσερα. Κέρδισα.

7.
Μαθητής: Κύριε, πώς μπορούμε να ξέρουμε ότι και ο άνθρωπος μηχανή είναι, αλλά άπειρης πολυπλοκότητας;
Δάσκαλος: Ψάξε πάνω σου αν έχεις κανένα κουμπί off.

Από το Demande au muet: 115 dialogues socratiques de qualité [Ρώτα τον μουγκό: 115 σωκρατικοί διάλογοι ποιότητας (2014)].

^{στην προτροπή που έγινε αφορμή}

Με το κεφάλι γερμένο μαλακά στο ένα χέρι —σαν να παίζει μ' ένα όνειρο κρυφτό, να σβήνει ένα παράπονο βουβό ή ν' αφουγκράζεται των σφαλιστών περσίδων τη μωρία—, βολεύει τον κάθετο ύπνο της με τα νώτα στραμμένα στων περαστικών την περιπαθή απορία μπρος στο γύψινο σεντόνι, που δεν εννοεί ν' αποκαλύψει περισσότερο την άκαμπτη οπτασία, καθώς λογίζουν και δική τους αυτή την υπερτελή τοιχοκτησία.

[…] Μας αγνοούν τα επιφανειακά παράθυρα […] – και φειδωλεύονται όσο παν οι καμινάδες τον καπνό. […] Όλα συμφώνησαν να μας στερήσουν κάποια ενθύμηση αγαπημένη, κανένας δε μπορεί να δώσει αυτό που δεν κατέχει πια.*

Όποιος έχει μνήμες μπορεί να σταθεί και να προσμένει να αναδυθούν εκείνα τα «σχήματα και [οι] γραμμές που ξεκινούν από τις ρίζες, γύρω [απ’ τις οποίες] πλέχτηκε η ψυχή [του]».* Όποιος στερείται θύμησες θα κοιτάξει φευγαλέα και θ’ απογυμνώσει θαρσαλέα ό,τι δεν θα του δώσει η κοιμωμένη, καθώς δεν έχει μάθει να προσμένει.

Από το τίποτα θα ‘ρθει και στο τίποτα θα χαθεί, λησμονώντας στου δρόμου τη στροφή μια ομορφιά ανθισμένη σαν εμπειρίκειο τοιχοπλασία, όχι για να κοπεί από μια βίαιη χειροθεσία, αλλά για να γίνει –μαζί με του ύπνου της τη σιωπή– αφορμή να αναλογιστεί τη δική του ατολμία μπρος σε μιαν αυτοθελή σπονδυλολυσία, εν ονόματι ενός «ζωτικού ψεύδους» που σωρεύει την αβίωτη ζωή σαν ανίατη αϋπνία.

Μόνον η πλημμελής προσδοκία ξαπλώνει όρθια όταν ξημερώνει.

^{*Κοσμάς Πολίτης, Eroïca, κεφ. IV}

Πόθος κατακαλόκαιρα

— Κι εκείνα τα τσίσα στο χιόνι,
που μου ‘χες τάξει, πότε θα τα δω;
—  Tώρα που σκάει ο τζίτζικας
πού να βρεθεί το χιόνι;
— Το χιόνι θα στο βρω εγώ.
— Καλά…
— Θα σου αγοράσω τεχνητό,
όπως κάνουν στα Εμιράτα,
για τα παγοδρόμιά τους.

https://www.youtube.com/watch?v=sa-NNZsZZvU

Εν ψυχρώ, έναν Αύγουστο θερμό

Ι. Θετική σκέψη

Με ζήλο δημοσιογραφικό στράφηκε και στον μικρό, τελικά:
— Και το σπίτι σας;
— Κάηκε ολοσχερώς.
— Αχ, τι ωραία… στις μέρες μας να ακούς παιδιά με τόσο καλά ελληνικά! είπε με εμφανές τουπέ και κρυφή ζήλια (ο δημοσιογράφος).

II. Πολλοί, πολύ, πολλή, πολλά

Είχα αγοράσει μια χούφτα λευκό τσιμέντο.

Ζέστη πολλή, πολλοί οι σκούρκοι, πολύ επικίνδυνοι
              — πολύ καλοκαιρινοί.
Σ’ απόσταση αναπνοής η πολύβουη φωλιά,
σε μια σχισμή στις πέτρες του τοίχου της αυλής.
Θα τους τη σφράγιζα, με αυτούς μαζί
μέσα, τη νύχτα ενώ κοιμούνται
        —αδιανόητοι ως κατοικίδια.
Μάλασσα με ήρεμη μανία το τσιμέντο
και έβλεπα με πάθος ειδήσεις στο κινητό:
Η πυρκαγιά προχωρούσε ακάθεκτη, επιμελώς,
και θα μετρούσε κιόλας πάρα πολλά
νεκρά ζωντανά στο δάσος, προφανώς.
Σιγά σιγά έπαψα να μαλάσσω·
σκληρό σαν πέτρα το τσιμέντο την επομένη.
Πολύ τυχερά αυτά τα υμενόπτερα.

https://www.bing.com/videos/search?q=wasp%2c+youtube&view=detail&mid=35F1CF58760E79C9372F35F1CF58760E79C9372F&FORM=VIRE

ΙΙΙ. Νοσταλγική ματιά στο εγγύς μέλλον

Πήγα για βόλτα στην εξοχή·
γύρισα με τα ρούχα μες στη στάχτη.
                Παράξενο,
έχω κόψει το κάπνισμα καιρό.
Πήγα για χάζι στο κέντρο της πόλης·
γύρισα με τα ρούχα μες στη στάχτη.
                Παράξενο,
δεν καπνίζει πια έξω σχεδόν κανείς:
τώρα που ισχυροί κι επιφανείς,
μοστράρουν πάντα άκαπνοι,
μοστράρουν ευτυχείς.
Κι αυτό θα περάσει, δεν ανησυχώ.
Με τα πρωτοβρόχια, κλεισμένος
και πάλι στο σπίτι, θα βλέπω
την εξοχή και το κέντρο της πόλης
στις οθόνες μονάχα. Clean φάση, safe.
Για στάχτες θα μιλάμε τώρα;

https://www.bing.com/videos/search?q=ashes%2c+youtube&view=detail&mid=50986460E4F3301C31CF50986460E4F3301C31CF&FORM=VIRE

IV. Εικόνα & φωνή

Στραβός σταυρός, γερτός και μόνος
στη μέση μιας οθόνης δίχως ήχο.
                Τον κοιτώ:
κατάμαυρο, τσίγκινο, σκουριασμένο, σφηνωμένο
σε ξύλινο παλούκι, καψαλισμένο και στο χώμα μπηγμένο.
Φτωχικός ο τάφος αυτός, ο μόνος δίχως ταφόπλακα
και σταυρό από μάρμαρα κάποτε λευκά,
μαυρισμένα πια κι αυτά απ’ την πυρκαγιά.
Κάηκε εν μέρει μόνο το παλούκι του
κι έτσι στέκει στραβός ο σταυρός.
— Κοίτα να δεις πώς είναι! λέω δυνατά.
— Θα σιάξει κι ο σταυρός αυτός, πού θα πάει,
θα ξαναγενεί λαμπάδα ο τόπος,
θα καεί και το λίγο ξύλο που ‘μεινε,
θα αναπαυτεί στο μαύρο χώμα
ο μαύρος σταυρός του αφορεσμένου,
αντηχεί μια φωνή στο καφενείο του χωριού.

[ Από τα Ποιήματα του καιρού ]

Ο τελευταίος αυτοκράτορας του καιρού ήταν αυτός ο Αύγουστος, αν και πολλοί συνέχισαν να εύχονται πλεονασματικά καλό καλοκαίρι. Καπνοί θάμπωσαν δορυφόρους, που φωτογραφικά εξοπλισμένοι περιστρέφονται γύρω από πύρινους ηγεμόνες. Πρώτη φορά στην καταμετρημένη ιστορία, περισσότερα από τρεις χιλιάδες μίλια διένυσε ο καπνός για να φτάσει από την αμερικανική ήπειρο στον Βόρειο Πόλο. Παρασκευή και 13 Αυγούστου: Αναστολή πτήσεων και αναγκαστική αργία σε έντεκα περιοχές της Γιακουτίας στη βόρεια Σιβηρία, λόγω χαμηλής ορατότητας από τους καπνούς. Αυτό δεν είναι Αποκάλυψη. Είναι Απόκρυψη, παρατήρησε φίλος μου.

Η εγωλογία αντικατέστησε τη γεωλογία, η εγωγραφία τη γεωγραφία

Στη Σικελία κατέγραψαν την υψηλότερη ευρωπαϊκή θερμοκρασία, ενώ η Αθήνα αναδείχθηκε στην πιο θερμή μητρόπολη της ηπειρωτικής Ευρώπης. Μαύρη πρωτιά μεταξύ χωρών της Μεσογείου, με τον μεγαλύτερο αριθμό καμένων εκτάσεων ανά πυρκαγιά στην Ελλάδα, σύμφωνα με το Αστεροσκοπείο Αθηνών. Δύσκολα σβήνουν οι φωτιές στους μηρούς όσων παντελόνια ότι φορούν νομίζουν, εκεί όπου ανέμιζαν χλαμύδες και φουστανέλες. Δεκάδες νεκροί από πυρκαγιές στην Καβυλία της Αλγερίας. Φλεγόμενες αναρτήσεις από τις διακοπές τους διακονούν σελεμπριτάδες. Καίγονται οι ανεπώνυμοι. Η εγωλογία αντικατέστησε τη γεωλογία, η εγωγραφία τη γεωγραφία.
Ανεμογεννήτριες προκαλούν θύελλες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πυροπαθείς, πυρομανείς, πυρομανιοκαταθλιπτικοί περιφέρονται σε εκτυφλωτικά κανάλια. Συνεχώς αναζωπυρώσεις. Κάθε προτεραιότητα κατάσβεσης ενισχύει κάποια άλλη φωτιά. Παρηγορία οι εθελοντές. Νέο ειδύλλιο μεταξύ Ελλάδας και Ρουμανίας. Η Μαρίνα Κάλλας υποδύεται τη Μαρία Αμπράμοβιτς. Αλλού η φωτιά. Αλλού το νερό.
Δύο μέτρα σε ύψος έχασε ή έως το 2019 υψηλότερη βουνοκορφή της Σουηδίας, όταν μέρος του παγόβουνου που την σκέπαζε έλιωσε λόγω κλιματικής αλλαγής. Στη Γροιλανδία, για πρώτη φορά βροχόπτωση στον φλοιό του πάγου, σε υψόμετρο όπου σπανίως η θερμοκρασία ανεβαίνει πάνω από το μηδέν. Έπεσαν επτά δισεκατομμύρια τόνοι νερού, που κάπου 250.000 φορές θα γέμιζαν μια πισίνα ολυμπιακών διαστάσεων. Ο πάγος που έλιωσε στα τέλη Ιουλίου θα κάλυπτε με νερό, σε ύψος 5 εκατοστών, ολόκληρη την πολιτεία της Φλόριντα. Η δεύτερη μεγαλύτερη λίμνη της Βολιβίας στέρεψε και έγινε έρημος. Εκατομμύρια άνθρωποι που κινδύνευαν από πλημμύρες εγκατέλειψαν τα σπίτια τους στην Ιαπωνία. Στην Τουρκία περισσότεροι σκοτώθηκαν από πλημμύρες που ακολούθησαν θανατηφόρες πυρκαγιές.

Προσφυγές & πρόσφυγες

Σε αλιευτικά, βάρκες, σκάφη του λιμενικού και φέρι προσέφυγαν από παραλίες της Μεσογείου επισκέπτες και ντόπιοι που κινδύνευαν από τις φωτιές. Προσφυγές και πρόσφυγες ανταλλάσσουν τόνους. Πάνω από δύο χιλιάδες νεκροί από σεισμό στην Αϊτή, που πρώτη αναγνώρισε την Επανάσταση του 1821, μετά την δική της απελευθέρωση. Σεισμοί με θύματα στην Ινδονησία και στην Κίνα. Στη Μεγάλη Βρετανία αυξήθηκαν οι κλοπές σκύλων ράτσας, οι τιμές των οποίων τετραπλασιάστηκαν στη διάρκεια της πανδημίας. Με λιχουδιές προσελκύουν κουτάβια οι απαγωγείς σε πάρκα και από κήπους εύπορων κατοικιών. Παγωτό ταΐζουν γορίλες και χιμπατζήδες στον ζωολογικό κήπο της Βαρκελώνης για να τους δροσίσουν.
Έναν χρόνο μετά την έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού, για την οποία εκκρεμεί απαγγελία κατηγοριών, εξερράγη στον Λίβανο παράνομο φορτίο καυσίμων, που εντόπισαν οι αρχές και είχαν αρχίσει να διανέμουν σε κατοίκους. Η ανάφλεξη με δεκάδες νεκρούς και τραυματίες προκλήθηκε από αναπτήρα, ανέφεραν αυτόπτες. Ο συνήγορος και η οικογένειά του αρνούνται κατηγορίες εναντίον δεκατετράχρονου, που, σύμφωνα με δηλώσεις τοπικού δημάρχου, ήταν υπεύθυνος για εννέα εμπρησμούς στη Φθιώτιδα, επειδή του αρέσει να βλέπει φωτιές. Στην οδό Θεσσαλονίκης, στο κέντρο του Ωραιοκάστρου, έξω από μπαρ έκανε βραδινό περίπατο μια αλεπού στις 14 Αυγούστου.
Στα περίχωρα της Κατερίνης, εβδομηνταπεντάχρονη στραγγάλισε την δύο χρόνια νεότερη αδελφή της με λουρί τσάντας. Στην πόλη Σακατέκας στο Μεξικό, από γέφυρα βρέθηκαν να κρέμονται έξι πτώματα. Έντεκα είχαν βρεθεί κρεμασμένοι από γέφυρες τον προηγούμενο μήνα στην ομώνυμη πολιτεία, όπου 536 άτομα δολοφονήθηκαν το πρώτο εξάμηνο του έτους. Την περίοδο της πανδημίας στην Ιαπωνία, νέοι γονείς άρχισαν να στέλνουν σε συγγενείς σακούλες με ρύζι, που έχουν το βάρος του νεογέννητου και μια φωτογραφία του πάνω και μπορούν να τις αγκαλιάσουν. Το νέο έθιμο υιοθετήθηκε από νεόνυμφους, που στέλνουν σακούλες ρύζι, με το βάρος που είχαν μωρά, σε προσκεκλημένους που δεν μπορούν να παραστούν στον γάμο.

Εσείς έχετε ρολόγια, εμείς έχουμε χρόνο

Παντού τον Αύγουστο φωτιές, που υπερδαυλίζουν ανεμίζοντας οι λευκές σημαίες εκείνων που επιστρέφουν στην εξουσία. Εσείς έχετε ρολόγια, εμείς έχουμε χρόνο, θρυλείται ότι είχε πει ένας από τους Σπουδαστές πριν από είκοσι χρόνια, όταν αμερικανικές δυνάμεις εκδίωξαν τους Ταλιμπάν, που είναι πληθυντικός της λέξης Ταλίμπ, με περσική και αραβική προέλευση, και σημαίνει σπουδαστής, θεολογικής σχολής εν προκειμένω. Ημέρα Ελευθερίας στο Αφγανιστάν είναι η 19η Αυγούστου, όταν το 1919 η Μεγάλη Βρετανία παραιτήθηκε του ελέγχου της χώρας.
Μετά τους Βρετανούς και τους Ρώσους, έως τέλος Αυγούστου αποχωρούν οι Αμερικανοί, έπειτα από τον πιο μακροχρόνιο πόλεμο στην ιστορία τους, με χιλιάδες νεκρούς και κόστος άνω του ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων, από το νεκροταφείο αυτοκρατοριών, όπως οι Κινέζοι αποκαλούν τη χώρα. Σκηνές χάους στο αεροδρόμιο της πρωτεύουσας, με γονείς να δίνουν τα παιδιά τους σε πεζοναύτες, πάνω από τοίχους και συρματοπλέγματα που απαγορεύουν την είσοδο, σε ένα παιδομάζωμα σωτηρίας.
Την προηγούμενη φορά που οι Σπουδαστές είχαν καταλάβει την Καμπούλ βασάνισαν μέχρι θανάτου τον τότε πρόεδρο και κρέμασαν το πτώμα του από φανοστάτη. Τώρα συνομιλούν με πρώην αξιωματούχους. Οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν δεν ακολουθούν τα σενάρια συνωμοσιολόγων, που θεωρούν ότι τα πάντα ελέγχονται. Κανένας πόλεμος, ούτε εναντίον της φωτιάς, δεν μπορεί να κερδηθεί αποκλειστικά με εναέρια μέσα.
Συνεχίζονται οι δολοφονίες γυναικών. Γυναίκες από το Αφγανιστάν υποδέχονται οι φωτογραφίες της Γυναίκας στις Γούβες. Οι φωτιές οδήγησαν σε εκκενώσεις, απείλησαν και έκαψαν μεγάλες εκτάσεις και σπίτια σε οικισμούς. Στην Εύβοια κάηκε μια αρχαία ελιά, που ορισμένοι αναζητούν σε κείμενα του Στράβωνα. Δεν έχει λάδι ούτε για ευχέλαιο για τον Προμηθέα, που νόμισε ότι ξεγέλασε τους θεούς. Φως και σκοτάδι, παράδεισος και κόλαση. Δεν υπάρχει ζωή χωρίς φωτιά. Δεν υπάρχει ζωή μόνο με φωτιά.

Αλφαβητάρι ονομάτων

Αβγαριά, Αγία Άννα, Αγιονέρι, Άγιος Στέφανος, Αετοράχη Αρκαδίας, Αρτεμίσιο, Ασμήνι, Βαρυμπόμπη, Βασιλικά, Βίλλια, Βουτάς, Γαλατσάδες, Γαλατσώνα, Γερακιού, Γορτυνία, Γούβες, Γύθειο, Δασοχώρι, Δάφνη, Δεσκάτη, Δεσφίνα Μάνης, Διαβολίτσι, Δίλοφο Φαρσάλων, Δόξα, Δροσοπηγή, Δρυάλια, Δωδεκάμετρο, Ελαία Δωρίδος, Ελληνικά, Έρημος, Ερινεός, Ζάκυνθος, Ήλια, Ηράκλεια, Θέα, Θεολόγος Μαλεσίνας, Θρακομακεδόνες, Ιπποκράτειος Πολιτεία, Ίσαρης Αρκαδίας, Ιστιαία, Καινούργια Χώρα, Καλλιθέα Φωκίδος, Καλύβια, Καμάρια, Καματριάδες, Κάμενα Ηλείας, Καμπινάρες, Καντήλι, Καπελλίτσα, Καραούλι, Κάρυστος, Καστράκι, Καστρί, Κερατέα, Κοκκινόγεια, Κοκκινομηλιά, Κόνιτσα, Κρυονέρι, Κυπαρίσσι, Κως, Λαγοκοίλι, Λάκκος, Λάμπεια, Λατζόι, Λαύριο, Λεγραινά, Λιβαδάκι, Λίθαρος, Λίμνη, Λινάρια, Λούβρο, Λουτρά, Λώτη, Μαλακάσα, Μαλλιαρή Συκιά, Μάνδρα-Ειδυλλία, Μαντούδι, Μαρμάρι, Μαρτίνο, Μαυροβούνι, Μελιδόνι, Μέλπεια Μεσσηνίας, Μιτσικέλι, Μονή Τσίγκου, Μονοκαρυά, Μουριά, Μυρτιά, Νέα Σάντα, Νέα Σινασός, Νεμούτα, Νόμια, Νυμφαία Κομοτηνής, Ξηρόκαμπος, Οιχαλία, Ολυμπία, Όχθια, Οχιά, Παλαιοχώρι, Πάλιρος, Παναγία Ντινιούς, Πανόραμα, Πάνορμος, Παπάδες, Παρθενώνας Νέου Μαρμαρά, Παρνασσός, Πάρνηθα, Πελόπιο, Πευκί, Πλάτανος, Ποικίλο Όρος, Πόρτο Γερμενό, Πυρρής, Ροβιές, Ρόδος, Σαλαμίνα, Σαμαρίνα, Σαραντάπορο, Σήμια, Σκάλα, Σπαθάρι, Σταμάτα, Συντερίνα, Τανάγρα, Τατόι, Τολοφώνας, Τουμπίτσι, Τρούπι, Τροχάλακας, Τσόπακας, Φαναράκι, Φανάρια αρχαίας Κορίνθου, Φαράκλα, Φλαμπούρι, Φούρκα Κασσάνδρας, Χράνοι Αρκαδίας, Χρυσοχώρι, Χωσιάρι, Ψαροπούλι, Ωρωπός

_{ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ}
—————
Kαλοκαίρι καθήμενο, ύπτιος χειμώνας, ακάθιστη άνοιξη; / Γιώργος Χουλιάρας - Χάρτης (hartismag.gr)

Γ. Χουλιάρας: Στοιχεία από το Βιβλίο Συμβάντων - chronos (fairead.net)

Από μακριά φαινόταν μόνο τα ζυγωματικά του εχθρού μου, όλα τα άλλα ήταν δυσδιάκριτα, θολά και μαύρα, μια μαύρη σκιά, κάτι που θύμιζε φιγούρα από το μαύρο θέατρο της Πράγας, απόκοσμο άγαλμα της Τσαν Τσαν. Το γεγονός αυτό με γέμισε,  γι᾽ ακόμη μια φορά, ερωτήματα και απορίες, παρ΄ όλα αυτά έκανα διστακτικά, αλλά σταθερά βήματα προς τα εμπρός.
Ήταν σκεπασμένος και φαινόταν μόνο τα ζυγωματικά του προσώπου του; Ήταν μόνο ένα ζευγάρι ζυγωματικά κι όλο το άλλο σώμα ήταν άυλο ή ήταν μαύρο σαν πίσσα; Ήταν χωμένος βαθιά μέσα στη γη κι αυτό που έβλεπα ήταν μόνο ένα μέρος από το κεφάλι του ή ήταν τόσο τερατώδης, ένα πελώριο κρανίο με σώμα κάτισχνο, σχεδόν ανύπαρκτο;
Μου πέρασε ακόμη από τη σκέψη, ότι μπορεί να ήταν από χρόνια νεκρός και το μόνο που παρέμενε αναλλοίωτο πάνω του —για λόγο που δεν μπορούσα να κατανοήσω— ήταν τα ζυγωματικά του προσώπου του. Προχωρούσα αργά, πάντα προς τα εμπρός και όσο σίμωνα, τόσο μεγαλύτερα γινόταν τα ερωτήματα και το άγχος μου μην και τον προκαλέσω άθελά μου και τότε, αλλοίμονο, δεν θα με έσωζε τίποτε. Κι άλλες φορές είχα επιχειρήσει να πάω καταπάνω του και βρέθηκα διπλωμένος στα δυο πριν προλάβω καν να τον πλησιάσω, τέτοια ήταν η δύναμή του ή αυτό που εξέπεμπε, αυτό που ένιωθα τέλος πάντων, μια πλήρη αδυναμία να αναμετρηθώ μαζί του.
Αυτή τη φορά όμως ήμουν αποφασισμένος και σαν πιο έμπειρος, λειτούργησα στρατηγικά, κάνοντας μεγάλους κύκλους γύρω από το στόχο μου, αδιάφορα και ανάλαφρα, πότε έρποντας και πότε τρέχοντας, μα μικραίνοντας συνεχώς την απόσταση ανάμεσά μας, πάντα όμως, από όποια γωνία και αν τον κοιτούσα έβλεπα την ίδια εικόνα, δυο ζυγωματικά κι όλο το άλλο σώμα μαύρο, πράγμα που σήμαινε ότι ήταν ζωντανός και παρακολουθούσε με ακρίβεια κάθε μου κίνηση. Ξαφνικά όρμησα καταπάνω του και με όση δύναμη είχα έπιασα από τις άκρες τα δυο ζυγωματικά με τα χέρια μου και τα τράβηξα το ένα αριστερά και το άλλο δεξιά με σκοπό να τα ξεκόψω, να διαλύσω το κρανίο του. Τότε ένιωσα έναν ισχυρό, αβάσταχτο πόνο στο πρόσωπό μου, πράγμα που μ΄ έκανε να σταματήσω, να υποχωρήσω, βέβαιος ότι ο εχθρός μου από στιγμή σε στιγμή θα με εκδικιόταν γι᾽ αυτή μου την επίθεση. Ακολούθησε μια μαρτυρική σιωπή κι όταν άνοιξα τα μάτια είδα μπροστά μου ένα τζιτζίκι νεογέννητο, αν και ήταν προχωρημένο καλοκαίρι, να σκάει από τον εξωσκελετό του που είχε ανοίξει στα δυο.